Stikkordarkiv: Sørfjorden

Bløming i Hardanger

Bløming på Lofthus 2017. Foto: Aud Manheim

Før eller seinare måtte ein utflytt harding skriva om bløming i Hardanger. Det er midt i mai, sosiale medium, aviser og blad er fulle av foto med blømande frukttre i Hardanger mot ein bakgrunn av snjokledde fjell og blå himmel. Fotografia er fylgde av kommentarar om kor flott og fantastisk det vakre Hardanger er desse dagane når sola kan vera raus, og me bokstavleg tala kan sjå korleis naturen livnar til att etter vinteren. I eit par hektiske blømingsveker legg frukttrea grunnlaget for hausting av moreller, plommer, pærer og eple. Bøndene fylgjer vake med for å sprøyta og på anna vis stella med trea slik at dei kan gje best mogeleg avling.

Kvar vår visste me ungane i Sørfjorden at me levde på ein paradisisk plett på denne jorda. Spesielt dersom pinsehelga fall saman med bløminga, kom det mange tilreisande som berre var ute etter ein ting: å oppleva blømande frukttre i uhorvelege mengder. Me som budde langs gamlevegen mellom Lofthus og Ernes, såg korleis folk gjekk eller køyrde bil, seint, seint, medan dei saup inn visuelle inntrykk, lydar og ikkje minst angen av fruktblom. Denne opplevinga var nok endå sterkare tidlegare, då trea var store, dei låg som blomeportalar over gamlevegen og såg ut slik som tre skal sjå ut.

Me som vaks opp med bløming kvar vår, forstod på dei tilreisande at dette var noko spesielt. For oss «innfødde» var bløminga berre noko som var der, kvar vår. Me kunne sjå om det var lite eller mykje blom. Me kunne leggja merke til korleis foreldra våre anka seg over regn og kulde i blømingstida og vera urolege for om frukthausten ville ta skade. Me lærte oss å vurdera om vêr og bløming var slik at me kunne vona på moreller til jonsok. Det var stas, då vart jonsokdagane ekstra søte og gode.

Det er vel kanskje alltid slik at det er dei framande, dei som kjem utanfrå, som må fortelja dei «innfødde» om kor fantastisk dei har det. Dei lokale reaksjonane er nok ofte svært so nøkterne og jordnære, slik som denne soga – sann eller ikkje – om ein gardbrukar som stendig fekk høyra av tilreisande kor flott utsyn han hadde, der han trona øvst på ein gard med rikt tilfang av bratte bakkar. «Nåja», sa han. «Det kan godt vera at me har fin utsikt, men det går ikkje å leva av henne.»

Bløminga i seg sjølv er i beste fall starten på gode avlingar og brukande levebrød. Ingen veit betre enn fruktbøndene at ei strålande blømingstid kan verta skipla på mange måtar før haustinga er over, og resultatet kan teljast opp i kroner og øre. Slik er det vel med det meste i livet, det er heilskapen som tel, til slutt.

Sutling

Denne teksten starta eigenleg på ein restaurant. Me hadde tinga eit godt måltid, og maten skulle kelneren leggja på tallerken ved bordet. Me var svoltne og kjende det lukta god mat. Då han var ferdig, og me sat med matretten framfor oss, oppdaga me at han hadde sutla litt mat på bordduken. For ikkje-hardingar så betyr sutla å søla. Vera litt uheldig, er no ein ting, det kan til og med henda ein røynd kelner. Men å ikkje rydda vekk det han hadde sutla, det var ikkje heilt bra. Han hadde nok ikkje sett det og berre skunda seg vidare til neste bord.

Eg kom til tenkja på korleis me ungane var innprenta at me ikkje skulle sutla, korkje med matbordet heime, og i alle fall ikkje når me sat til bords i besøk. Å sutla mat eller drikke var teikn på at me ikkje fått skikkeleg oppfostring. Slikt gjekk på familieæra laus, spesielt morsæra. «Ho var ei sutla» kunne vaksne seia om jenter som var litt ustødige på hendene når dei skulle servera suppe i festlag. Ikkje greitt for urøynde ungjenter slike gonger.

Å sutla kunne ha ei anna tyding òg. «Han sutla og drakk» eller berre «sutla» var klår melding om at han (det var berre hankjønn dette galdt) likte alkoholhaldig drikke litt for godt. Mange kunne ordna seg sjølve i Sørfjorden med sider og anna alkoholdrikke, og stundom var det nok somme som sutla litt i meste laget.

Det går ei «sannsoge» om ein som var dugeleg tyrst etter nokre dagars sutling. På heimveg stakk han innom ein nabo som han visste alltid hadde sider på lager. Naboen forstod med ein gong kvar landet låg, men lesta ikkje gå. Han berre snakka om vêr og vind, og om ikkje han skulle starta med å skjera or frukttrea; dette var tidleg i mars månad. Etter ei stund med turrprat, kunne ikkje sutlaren dy seg; han spurde om han ikkje kunne få ei flaska sider. Nei, meinte naboen. «Det ser ut til at du har fått nok for ei stund». «Ja, men eg er so syrgjeleg tyrst, eg treng litt sider no.» Naboen trekte den tyrste karen skikkeleg opp, og til slutt sa han: «Du skal få ei flaska sider dersom du går og legg deg med fulle klede i bekken.» Nei, det ville sutlaren ikkje, det fekk no vera måte på, leggja seg i ein bekk i mars månad. Drøset gjekk mellom karane, og naboen såg til at han heldt interessa for den ventande siderflaska oppe. Til slutt reiste sutlaren seg opp i full lengde, såg på naboen og utbraut med overtydande patos: «Ein får bruka vitet den som har det; eg legg meg i bekken!» Han so gjorde, og siderflaska vart hans. Moralen må vera at det finst ein logikk for det meste. Dette er nok døme på det ein kan kalla sutlingslogikk.