Stikkordarkiv: museum

Leiaren

Legg igjen en kommentar

I den fyrste halvdelen av yrkeskarrieren min arbeidde eg ved ulike museum. Då møtte eg mange museumsleiarar og kunne etter kvart observera ulike typar. Denne røynsla brukte eg ein gong på eit nordisk kurs for museumsleiarar. Mi oppgåve var å presentera ulike problemstillingar ved det å vera museumsleiar og på den måten få i gang diskusjon mellom deltakarane.

Eitt av spørsmåla eg tok opp, var omtrent slik: Eg hevda at det finst to hovudtilnærmingar til det å vera museumsleiar. I den eine leiartilnærminga er institusjonen eit instrument og ei plattform for å realisera personlege og faglege ambisjonar. Denne typen leiar kan stundom opplevast sjølvsikker, og han/ho oppfører seg ofte som om han/ho er institusjonen. Leiartypen er ofte godt synleg for omverda. Han/ho trivst i media for å kunna målbera kven ein er og kva ein vil oppnå med seg sjølv og den institusjonen ein har til rådvelde. Ikkje sjeldan hamnar samtalene inn i ein bane der han/ho er hovudtema.

Den andre tilnærmingsmåten finn me når leiaren analyserer seg fram til kva som er viktig for den institusjonen som skal leiast. Vedkomande ser etter kva som er styrke, kva som er veikskapar og korleis kan han/ho leggja opp arbeid og retning for å få den aktuelle institusjonen til å utvikla seg til beste for seg sjølv og omverda. Denne leiartypen er ofte mindre synleg som person. Han/ho er oppteken av at institusjoen er synleg og er nøye med å  lytta til  ulike innspel før han/ho dreg konklusjonar.

I presentasjonen min spissa eg problemstillingane litt for å få i gang ein diskusjon. Poenget var å få deltakarane til å vurdera kva hovudtype dei kjende seg mest att i. Samtala  vart svært interessant, ikkje minst fordi eit par av deltakarane vart irriterte og kjende seg provoserte over måten eg hadde presentert problemstillinga på. Dei var mellom dei mest aktive og synlege deltakarane med høge tankar om seg sjølve. Slik sett var det ikkje uventa. Dei hevda med viss rett at det ikkje treng å vera motsetnad mellom det å ha høge, personlege ambisjonar og å kunna analysera seg fram til kva som er best for institusjonen. Sjølvsagt hadde dei rett, i alle fall i teorien. Mi eiga røynsle fortel meg likevel at kombinasjonen sterk, personleg sjølvhevding og analytisk leiarkompetanse høyrer med til unntaka.

Dei to leiartilnærmingane er på ingen måte avgrensa til museum. Me vil kunna observera dei i heile kultursektoren og vidare med. Sjeldan er det snakk om reindyrka typar, men som oftast vil ein kunna sjå etter ei tid kva tilnærming som dominerer når ein har lært leiarane litt å kjenna. Sjølv trivst eg best i lag med den analytiske leiartypen og har mest tru på at det er den beste tilnærminga. Men den eine tilnærminga treng faktisk ikkje alltid vera betre eller dårlegare enn den andre.  Stundom kan ein institusjon kanskje ha godt av ein periode i lag med eit sjølvhevdande råskinn. Éin ting har eg nemleg lært etter 42 år i arbeidslivet: det finst sjeldan éin fasit, heller ikkje for leiarar i kultursektoren.

Formande år

Legg igjen en kommentar

Dei færraste av oss er vel så uformelege at me ikkje lèt oss påverka og forma heilt til me er langt oppe i åra. Eg har rettnok høyrt om somme som er meir som trolldeig; lett formelege i ein kort periode, men stivnar deretter heilt. Berre materialtrøyttleik får dei til å smuldra opp. Sjølv har eg aldri møtt dei, trur eg.

Departementsbyråkratar må vera spesielt lette å forma. Dei må vera budde på å snu 180 grader alt etter som regjeringar kjem og går. Sjølv har eg opplevt å skriva stortingstekst mot å innføra eit tiltak. Fire år seinare fekk eg oppdraget med å skriva eit dokument for å innføra det same tiltaket. Slike gonger undrar ein på om ryggsøyla har gått i oppløysing, og om ein vert halden oppreist av ei ekstra tjukk formuleringshud.

Nok om det. I yrkessamanheng ser eg i ettertid at tre år ved Nordiska museet i Stockholm vart formande for det museumssynet som seinare vart botnplanken i museumsverksemda mi. Stillinga som leiar for Folkminnessamligen ved Nordiska museet vart lyst ut nordisk i 1974, og eg var den heldige. Eg var nok ein eksotisk fugl på mange måtar; nynorsktalande og -skrivande harding med sterk fagleg påverknad frå tysk Volkskunde, finsk folkloristikk og amerikansk kulturantrologi. Nordiska museeet opplevde ei sterk fagleg utvikling på 1970- og 1980-talet, og eg var heldig og fekk vera med på ferda. Rimeleg raskt vart eg dregen inn i ulike dokumentasjons- og forskingsprosjekt. M.a. var eg med på eit omfattande prosjekt som dokumenterte livet til finske arbeidsinnvandrarar i Sverige. Dessutan var eg med på eit mangeårig prosjekt som såg på livet som jordbrukarar i Jämtland. Eg fekk eit fagleg nettverk både i Sverige, Danmark og Finland. Dette nettverket hadde eg stor nytte av i heile den perioden eg var aktiv på ulike museum.

Dei tre åra på Nordiska museet var viktige for det grunnsynet eg har hatt – og har – på museumsarbeid: Museumssamlingar er fyrst og fremst kjeldemateriale som skal analyserast og tolkast med sikte på å få ny kunnskap om samfunn, liv og livsformer. Dette kjeldematerialeperspektivet har fylgt meg seinare. Samlingane er viktige som vitnemål om levd liv. Når eg framhevar kjeldeperspektivet, er det fordi eg anar ei endring i grunnoppfatninga av kva rolle museum skal spela i samfunnet. Ein pludrande seniorblogg er nok ikkje rette ramma for ein meir grundig diskusjon om slike grunnleggjande museumsspørsmål. Det vert difor berre nokre unyanserte observasjonar som uroar ei aldrande museumssjel.

Dersom eg i dag skulle «entra» norske museum med den ballasta eg i si tid fekk frå Nordiska museet, ville eg ha funne meg til rette? Eg tvilar på det. I aukande monn ser det ut til at eit kjeldeperspektiv på museumssamlingane vert bytt ut med det eg vil kalla ei kulturarv-skodde. Alt på museum har vorte kulturarv i våre dagar. Det er berre det at omgrepet ‘kulturarv’ er fullstendig ubrukande for å kunna tolka og forstå ei fortid. Det passar best for ukritisk og demagogisk dyrking av fortida. Kulturarv er noko ein hegnar om, pussar på og dyrkar. Ein litt svulstig, stundom tilbedande kulturarvsretorikk om museumssamlingar ser ut til å avløysa ein meir kritisk-analytisk omgang med museumssamlingar som kjelder til kunnskap. Det finst sjølvsagt heiderlege unntak, men hovudtendensen går i den dyrkande og tilbedande retninga. Tilbedande dyrking kan sjølvsagt gje stadfestande tryggleik for dei truande, men formar ikkje grunnlag for ny og relevant kunnskap.

Endring vil det alltid finnast, også i museum. Om all endring fører til ein betre og meir relevant kunnskap, er noko heilt anna. So lenge det har funnest museum, har difor museumsfossilar sett med uro på korleis endringar sveipar inn over museumslandskapet. No er det min tur.