Stikkordarkiv: museum

Kvardagsklede

I år er det 30 år sidan Maihaugen, De Sandvigske Samlinger markerte at det var 100 år sidan Anders Sandvig (1862-1950) starta innsamlinga av gamle gjenstandar og bygningar. Den eineståande innsamlingsverksemda hans resulterte i eit av dei mest spennande musea i Noreg. Året 1987 var ei einaste stor markering med ei mengd tilstellingar som alle skulle feira og kasta ljos over Anders Sandvig og institusjonen han grunnla.

Midt i all festivitasen som me la opp til, er det ein detalj som eg hugsar ekstra godt. I mange tiår hadde omvisarane på Maihaugen gått i rondastakk og rutaliv med kvite skjorter. På same måten som i dei fleste musea på den tida var det ei uskriven «lov» at i møtet med turistar og andre framande skulle ein gå kledd i festbunad for på den måten å visa lokale kulturuttrykk frå den beste sida: sundagssida, så å seia. Etter intern drøfting på Maihaugen, bestemte me oss for å gjera ei lita endring i bunadsbruken til omvisarane. Me hadde godt dokumentasjonsgrunnlag for å skifta ut dei kvite skjortene med blåfarga og rutete skjorter på kvardagar. Me meinte det var eit poeng å visa at det var skilnad på kvardags- og sundagsklede, ikkje minst sidan omvisarane skulle fortelja om liv og arbeid i dei gamle husa i sokalla «gamle dagar», dvs. i hovudsak 1700- og 1800-talet. Frå sommaren 1987 hadde omvisarane difor på seg kvite skjorter berre på sundagar og andre helgedagar.

Sjølvsagt vart det debatt av slik endring. I lokalpressa kom det klager på at Maihaugen øydela ein innarbeidd tradisjon som la vekt på å visa det beste ein hadde i møtet med framande. På ulik vis vart det hevda at for å visa gjestene respekt, måtte ein visa fram uttrykk frå høgtid og fest. Me argumenterte med at ingen ville missa respekten for eldre Gudbrandsdal-kultur fordi dei om dei fekk litt informasjon om skikken med å å skilja mellom kvardags- og helgedagsklede. Og langt dei fleste tykte denne vesle endringa var positiv. Innimellom kom det likevel kommentarar som illustrerte førestillinga om at på museum skal me framheva og dyrka det vakre og det fine, det som fortel om dei ljose sidene av historia vår.

Eg hadde møtt dette historieperspektivet mange gonger tidlegare, m.a. på Hardanger folkemuseum nokre år tidlegare. Der hadde me laga ei utstilling om klede frå Hardanger. I tillegg til alle finkleda stilte me ut ei bøtt karaunderbukse, m.a. for å visa korleis folk brukte kleda dei hadde, so lenge som råd. Me fekk nok ein del kommentarar om den utstilte, bøtte underbuksa. Somme tykte det var fint at me tok med eit slikt plagg. Andre meinte me burde hatt skjemmevit nok til å la vera å stilla ut noko slikt saman med alle finkleda. Ein kjend stortingspolitikar brukte den utstilte underbuksa som døme på at eg var ein museumsperson med dårleg utvikla kvalitetssans. På museum skulle ein dyrka det vakre og høgverdige, ikkje øydeleggja glansbileta om fortida med å fortelja om og visa bøtte underbukser.

Denne vesle motviljen mot kvardagsskjorte og bøtte underbukser er små detaljar som illustrerer korleis me gjerne vil unngå å visa for omverda den vanlege kvardagssida av liva våre.  Når eg sjølv er på museum, set eg alltid størst pris på å få innsyn i og kunnskap om kvardagslivet. Uansett korleis me snur og vender på det, er det kvardagane og kvardagssyslene som bestemmer kva liv me får. Ingen vert spesielt lukkeleg av å leva livet som om det berre var sundagar.

Gravityscan Badge

Paris

Eigenleg er det litt naturstridig at eg, ein fyr frå Sørfjorden i Hardanger, skulle kunna skriva noko om Paris, spesielt sidan eg i tillegg er ein klakaskadle i fransk. Det er likevel slik her i livet at det tilfeldige spelar inn og lagar til mykje rart, m.a. at Paris er den utanlandske storbyen eg har besøkt oftast. Det hadde seg slik at eg som del av arbeidsoppgåvene i Kulturdepartementet også fekk ein del med UNESCO-saker å gjera. UNESCO er FNs organisasjon for utdanning, vitskap, kultur og kommunikasjon med hovudkvarter i Paris. Somme år kunne det verta fem-seks arbeidsreiser til Paris. Møta varte ofte ei veke, stundom endå lenger. Når bokstavleg tala  folk frå heile verda møtest, tek det meste tid. På møta møtte eg mange fagleg dyktige og hyggelege personar. Samstundes var det råd å merka at UNESCO-møte kan vera eit eldorado for dei eg kallar korleis-folka, dei som er mest interesserte i prosedyrar og korleis saker og ting skal gjerast. Dei er mindre opptekne av kvifor ting vert gjorde.  Slikt fører ofte til at møta sprengjer tidsrammer, og innimellom kunne det verta seine kveldsmøte for å koma gjennom alle punkta på dagsorden.

Men nok om UNESCO, det var Paris eg skulle skriva litt om denne gongen. Ikkje sjeldan varte opphaldet over ei helg. Sundagen var fri frå møteverksemd. Då naut eg fridomen i å vandra rundt åleine i området kring Eiffel-tårnet, der UNESCO-bygningane ligg. Det er nok eit av dei «rike» områda i Paris med breie gater og staselege bygardar. Innom gangavstand ligg det mange museum. Kvar gong eg hadde sjanse til det, var eg innom favorittmuseet i Paris: Musée  d’Orsay, eit kunstmuseum i ein nedlagd togstasjon. Veit ikkje heilt kvifor det tiltalar meg. Kanskje er det fordi det er so ulikt dei fleste andre museum eg har sett; kanskje er det måten dei har tilpassa ein togstasjon til museumsfunksjonar på. I alle fall nyt eg å kunna gå gjennom dei halvmørke romma, m.a. for gong på gong å sjå impresjonistisk målarkunst frå slutten av 1800-talet.

Høgdepunkta var likevel når eg kunne setja meg ned på ein fortausrestaurant med eit glas vin og sjå på folkelivet. Mange totalt ukjende gjekk forbi på gatene; unge, gamle, familiar, einslege. Somme hadde hastverk, andre berre gjekk der, hadde god tid, var ute for å lufta seg litt. Eg kunne festa meg med einskildpersonar og dikta meg fram til kva dei gjorde, korleis dei hadde det, kvar dei skulle. Fullstendig meiningslaust, men likevel ein freistnad på å ta inn over seg det ufattelege mangfaldet av lagnader som er rundt oss, men som me sjeldan klarer å gripa. Yrande folkeliv vil me kunna oppleva i alle storbyar. Men det er noko ekstra med Paris, noko udefinerbart med stemninga, denne blandinga av det hektiske og det meir avslappande.

Ei einskildhending vil eg kosta på meg frå reisene mine til Paris. I eit ettermiddagsmøte ein desemberdag kom det e-postmelding frå departementet med tinging av eit utkast til svar på eit tilsynelatande intrikat spørsmål frå ein stortingsrepresentant. Som vanleg var det kort tidsfrist, Etter ein hyggeleg middag om kvelden med nordiske kollegaer kom eg opp på hotellrommet og kraup inn i skrivebobla. Nokre idear hadde dukka opp utover kvelden. No galdt å setja ord på dei. Straks over midnatt gjekk det eit dokument til Oslo. Tidleg føremiddag neste dag kom det grønt ljos, og etter litt justering og finpuss saman med ein kollega fekk stortingsrepresentanten svar som fortent. Veka etter fekk svaret og ein etterfølgjande debatt stor mediemerksemd. For meg var det eit Paris-opphald med ein ekstra dimensjon.

Og Paris står framleis høgt oppe på lista over komande reisemål.