Stikkordarkiv: Lofthus

«… her er smaat med fortjeneste imod hvad det er i America…»

Legg igjen en kommentar

I brevsamlinga som eg har etter besten min, Jakob Jonson Velure, (1863-1943), kjem eg  nær innpå synspunkt og tankar, av og til draumar, som brevskrivarane formidlar til besten min. Jakob-besten var i Amerika i perioden 1882 til 1891. Då han reiste i 1882, var han i fylgje med ein eldre bror, David Jonson (1853-1930).  David hadde reist over fyrste gongen i 1875 og hadde tydelegvis vore ein tur heim før han i juli 1882 tok med seg den yngre broren, Jakob-besten min. David returnerte til Noreg nokre år seinare, og i juni 1887 gifte han seg med Guri Olsdotter Edna (1862-1949) og slo seg til på Lofthus som skreddar.

David skreiv eit brev til Jakob-besten 4. desember 1887, eit knapt halvår etter at han var gift. Jakob -besten budde då i Cresco, Iowa. Det er heilt tydeleg at David funderer på å reisa attende til Amerika. M.a. lurer han på kvar han skal slå seg ned, dersom han reiser attende. Han klagar over at han arbeider mykje, men tener lite som skreddar i Lofthus-bygda: «… her er smaat med fortjeneste imod hvad det er i America…», som han skriv. Han skriv òg at han forstår at Jakob stundom lengtar attende til Noreg, men trur ikkje Jakob vil trivast sidan det er so vanskeleg  med «fortjenesten», som David snakkar om fleire stader i brevet. Interessant er det han skriv om at sjølv om ein kan klara seg bra i Lofthus-bygda, er det vanskeleg å vera heilt tilfreds «naar man har været i America».

Det vart ikkje tur attende til Amerika for David. Han vart verande i Lofthus-bygda som skreddar til han døydde i 1930. Han og kona fekk seks born. David tok namnet Opedal, der huset hans var sett opp. Den lokale uttalen av namnet David var «Daoe», og etterkomarane hans vart kalla «daoes-folket» heilt opp til våre dagar.

I 1892 var Jakob-besten komen attende til Noreg. Ein kamerat av han, Ole Lofthus, skriv i eit brev frå februar 1892 at Jakob snart må koma attende til Cresco. Ole skriv det meste av brevet på engelsk, iblanda eit og anna norsk ord. Det er heilt tydeleg at Jakob-besten hadde tenkt seg attende til Amerika, fordi Ole også spør kva han har tenkt å gjera med verdipapira han har i ein lokal bank. Han har høyrt rykte om at Jakob vil slå seg ned i Chicago når han kjem attende, men tilrår sterkt at han må koma attende til Cresco. Der er det gode prisar på skreddararbeid, og dessutan er det mange jenter som ventar på å verta gifte. Ole kan elles fortelja at det var mykje fest og moro i jolehelga. Ungdomane har starta opp att  ei «Ungdoms Forening», der Ole er «president». I andre brev frå Ole går det fram at han nok var ein lystig fyr.

Jakob-besten reiste heller aldri attende til Amerika. Til liks med broren David livnærte Jakob seg som skreddar i Lofthus-bygda til han døydde i 1943. To brør, begge frå strandsitjarhuset i Holo på Velure. Begge vart skreddarar, og begge var fleire år i Amerika som ungdomar. Begge vart verande på Lofthus etter dei gifte seg og fekk familiar. Begge bar kanskje på ein draum om å reisa attende til det store og lokkande landet der dei truleg hadde opplevt gode tider. Røyndomen vart eit skreddarliv i Lofthus-bygda. Stundevis var det nok strevsamt, men sannsynlegvis ikkje meir enn det var for mange andre i Sørfjorden dei fyrste tiåra av 1900-talet. Sut og gleda har det med å dukka opp hjå dei fleste, utan omsyn til tidsperiode.

Magnetofonen

3 svar
Radionette bandopptakar

Radionette bandopptakar

Det er nok store sjansar for at du som les, ikkje utan vidare veit kva ein magnetofon er. Ei anna nemning er bandopptakar, og då sviv det vel assosiasjonar for dei fleste. Som felespelar var far svært interessert i folkemusikk. For å kunna ta opp sendingar i Folkemusikkhalvtimen, kjøpte far ein bandopptakar. Han må ha skaffa seg opptakaren i 1956, for dei eldste opptaka er frå det året.  Det gruse apparatet var laga av Radionette. Det var nokre få andre i grannelaget som hadde kjøpt bandopptakarar tidlegare, og dei hadde ein litt dyrare versjon frå Tandberg.

Bandopptakaren er eit lite møbel i seg sjølv, kledd i mahognimaterial. Far kjøpte eit eige kabinett, det også i mahogni. Når me opnar framdøra, kjem bandopptakaren, som står på ei hylle, ut av kabinettet, klar for bruk. Med kabel kunne apparatet koplast til radioen, og dermed kunne far ta opp musikksendingar frå NRK. Han måtte kjøpa eigne opptaksband. Det var viktig at det var plass til mykje musikk på kvart band, for dei var etter måten dyre. Det står 25 kr på dei eldste banda. Etter kvart fekk far eit lite, privat opptaksarkiv frå Folkemusikkhalvtimen. Ei hende gong gjorde han opptak av gjestande spelemenn, men berre nokre får gonger av seg sjølv. På 1970-talet skaffa han seg stereoanlegg med kassettspelar, og då vart Radionette-spelaren berre brukt til å spela av dei gamle spolebanda.

Sjølv hadde eg glede av bandspelaren på mange måtar. Eg hugsa ein gong då eg var heime frå skulen med influensa. Eg fekk liggja på sofaen i stova, og brått kom det eit program med trekkspelaren Carl Jularbo i radioen. Eg bykste til, sette på bandspelaren og sikra meg mange Jularbo-slåttar. Dei var gode å ha for ein begynnande trekkspelar, som var ukunnig i notar, og som berre spelte på gehør.

Bandopptakaren kunne ogso fungera som forsterkar, på det viset som var. Eg hugsar ei samkome i ungdomslaget på Lofthus vinteren 1961. Det var ein av dei fyrste gongene den seinare operasongaren Arild Helleland opptredde. Han og Åshild Helleland spelte gitar og song «En liten leilighet, et lite sted å bo, det ville vi så gjerne ha…». Dei klemde seg saman framfor den vesle, runde mikrofonen som fylgde med bandopptakaren, og ut av den vesle høgtalaren på opptakaren kom det sjarmerande barnesong som gjorde stor lukke hjå forsamlinga. Sannsynlegvis var det heilt uturvande å bruka mikrofon, men det såg sikkert tøft ut.

I dag er denne Radionette bandopptakaren fyrst og fremst ein nostalgisk knagg for systrene mine og meg sjølv; eit minne om ein far som tidleg tok i bruk forbrukarelektronikk for å å kunna dyrka musikkinteressa si. Samstundes er bandopptakren eit konkret minne frå ei industritid då norske produkt frå Radionette og Tandberg gjorde seg sterkt gjeldande i ein veksande marknad for elektroniske produkt. Dei representerte starten på ei rivande teknologiutvikling som i dag gjer det mogeleg for oss å strøyma musikk frå all verda når som helst og bokstavleg talt kvar som helst. Det er ikkje lenger nødvendig å rigga til ein bandopptakar, korkje for å ta opp musikk, eller for å spela musikk. Om me vil, kan me ha tilgang til musikk heile tida. Eg trur likevel at eg held ein knapp på den gamle tida, om ikkje anna so for å fargeleggja eit veksande nostalgisk minnerom.