Stikkordarkiv: kamuflasjespråk

Robothage? Nei takk!

Legg igjen en kommentar

2015-06-29 11.33.57Her om dagen kom det over meg at eg er nesten sikker på at eg ikkje vil kjøpa ein robotgrasklippar. Ikkje so å forstå at eg fekk eit syn eller ei heilag overtyding. Nei, til det er eg for mykje tvilar. Det var berre ei snikande kjensle som seier meg at robotgrasklippar er ikkje av det gode. Det har seg slik at ein av naboane – dersom statleg eigedom og staten kan seiast å vera ein nabo – har skaffa seg ein slik robot som slår plenen heile tida; ja, eg vil seia i tide og utide. Som ei uformeleg padde, oppfødd på anabole steroidar, surrar han rundt på grasbakken og slår graset slik at ikkje eit strå står over dei andre. Alle strå står på geledd, der dei støtt og stendig vert kutta i toppen slik at ingen skal stikka seg fram, eller for å vera meir presis – strekkja seg høgare mot himmelen. Eg kjem til å tenkja på nord-koreansk festivalkoreografi, der alle aktørane gjer alle rørsler presis likt; ja, nett slik som robotar.

Eigenleg burde latmanns-genet i meg ha fryda seg over ei mogeleg framtid der ein robot tok over grasklippinga i byhagen vår. I fyrstninga hadde faktisk tankane på ei robotframtid positive overtonar, det må eg vedgå. Men då eg såg resultatet av denne stendige grasgnaginga i nabohagen, vart eg litt fælen. Den etter måten romslege hagen framstår som ein fotballbane, men som det ikkje bør sparkast ball på. Graset ligg der som grøn fløyel; ikkje eit strå ligg feil veg. Hagen er steril og iskald. Og so legg eg merke til det som er enno verre: knapt ein blom er å sjå. Berre nokre små smørblomar kryp livredde langs bakken i von om å halda so låg profil at dei slepp unna gnagaren. Løvetannen har ikkje ein sjanse mot denne grasgnagaren. Når me veit at løvetann utan vanskar veks gjennom asfalt, forstår eg kor drepande effektiv denne gnagande robotpadda oppfører seg. Eg forstod der og då at robotgrasklippar er naturstridig, for ikkje å seia ein naturøydeleggjar.

Delvis i protest og i akutt medkjensle med naturen bestemte eg meg for å la enno større del av byhagen vår få vaksa fritt, slik at me som ferdast i hagen, kan få sjå på og kjenna angen av (halv)ville blomar. Det betyr at den årlege ljåslåtten vert meir omfattande og strevsam. Det får so vera. No ser eg i alle fall ei mengd prestekragar stå og vippa gul-kvite i sommarbrisen. Forgløymmegeiane er snart avblømde, medan tveskjeggveronikaene står og lyser blått imot oss. Innimellom står det smørblomar, kløver, gjerdevikker og mykje anna som ein ukunnig må søkja hjelp til i blomebøker for å finna ut av. I alle fall, humler og bier godgjer seg heile dagane.

Hundre meter unna surrar ein gnagande robot, programmert til å kutta hovudet av alt som prøver å strekkja strå og stenglar høgare enn ca. 45 mm. Slike gonger er eg overtydd om at mennesket nok ikkje er det beste som har kome seg inn i naturen. I eit vitlaust ynske om å redusera gjeremål, store eller små, til eit minimum, slik at me kan gjera mest mogeleg av ingenting, er det nokon av oss, ofte dei som vert rekna som dei flinkaste, som finn opp tingestar som robotgrasklipparar. Ja, eg forstår det nok. Desse gnagande paddene er berre eit varsel om at somme av oss kjem til å møta robotar når me vert so gamle og skrøpelege at me må ha hjelp. Velferdsteknologi heiter det i kamuflasjespråket. Slikt vil eg ikkje tenkja på no når sommaren ser ut til å koma. Eg seier til meg sjølv: den tid, den sorg, for syrgjeleg kan det koma til å verta. I mellomtida vil eg nyta synet og lukten av villblomar i ein byhage i ei einfaldig tru på at enno forstår eg meir av samanhengane i naturen enn det ei grasgnagande robotpadde nokon gong kan programmerast til å forstå.

«Helhetsvurdering»

Legg igjen en kommentar

Rett som det er, dukkar det opp eit forløysande ord i det offenlege rommet: «helhetsvurdering». Nyleg vart det brukt i samband med tilsetjingsprosessen som skal gje Den Norske Opera & Ballett ny operasjef. Eigenleg dukkar det opp tidt og ofte, saman med «helhetlig vurdering» eller stundom «totalvurdering». Det er sikkert berre snakk om tid før nokon finn på å seia «helhetlig helhetsvurdering», kanskje også «robust helhetsvurdering». Eit raskt søk på Google gjev resultat som kan få ein stakkar til å svimla. Det er eit hav av «helhetsvurderinger» der ute. Anten det er snakk om å tilsetja nye leiarar, avgjera konkurransar om eitt eller anna oppdrag, eller rett og slett koma med ein konklusjon, står den eine etter den andre og messar med overtydande og alvorleg mine at etter ei «totalvurdering»/»helhetsvurdering» har dei kome til at konklusjonen må verta slik eller slik. Du og du kor trygge me bør vera når nokon snakkar om at dei kan skilta med ei «helhetsvurdering» av saker og ting! Alt er vurdert, all kløkt og alt skjøn er lagt i hatten, og opp trekkjer dei ei «helhetsvurdering».

Eg har nok brukt ordet sjølv, meir enn eg likar å tenkja på. For kva tyder det eigenleg å snakka om ei «helhetsvurdering»? Rettnok skal ein vurdera alle relevante og viktige sider i ei sak, men då å løyna konklusjonen bak floskelen «helhetsvurdering», tyder i grunnen at ein ikkje vil seia meir konkret kva som ligg til grunn for konklusjonen. «Helhetsvurdering» er eit forsøk på gje inntrykk av ei allvitande utøving av skjøn. Sanninga kan av og til vera så enkel at ja, me har ein konklusjon, me er sikre på at konklusjonen er rett, men me vil ikkje seia kva detaljar i vurderinga me har lagt mest vekt på. So bergar me oss ved å visa til «helhetsvurdering».

Skjøn er ingen eksakt vitskap. Ofte vil ulike personar bruka skjønet på ulik vis, og resultatet kan verta ulikt. Nokon prøver å laga finurlege metodar for å uttrykkja skjønsvurderingar med tal. Og når ei skjønsvurdering vert uttrykt med eit tal, er det somme som trur at ho er eksakt, objektiv og uangripeleg og kan setjast to strek under. Sjølvsagt skal ein arbeida skikkeleg med skjønsutøving, men då bør det kunna vera naturleg å seia i klårtektst kva ein har lagt mest vekt på, og kva som er vurdert som mindre viktig.

Neste gong me les om eller høyrer om nokon som forkynner for all verda at dei har kome fram til ei «helhetsvurdering», kan me vera rimeleg sikre på at anten veit dei ikkje heilt veit kva som veg mest, eller so vil dei ikkje fortelja kva dei eigenleg har lagt vekt på. Stundom kan me kanskje omsetja «helhetsvurdering» med «magekjensla». Eller kanskje kan «helhetsvurdering» stundom tyda «det er slik eg vil ha det», eller rett og slett «det er best slik, trur eg»? Poenget er at me kan ikkje vita sikkert kva som ligg bak. Kamuflasjespråk heiter det når ord tilslører og forvirrar. «Helhetsvurdering» er eit slikt kamuflasjeord, altfor mykje brukt og slukt av både mediefolk og oss andre. Prøv neste gong du ser det, å setja inn andre ord som du meiner kan liggja bak kamuflasjeordet. Då forstår du kanskje meir av heilskapen.