Stikkordarkiv: fåmælt

Fåmælt og smålåten

I mi verd vil eg ofte rekna det å vera fåmælt og smålåten som positive eigenskapar med eit menneske. Eg tenkjer på dei som ikkje seier meir enn nødvendig, men når dei opnar munnen, er det all grunn til å lyda, fordi det ofte kan koma visdomsord. Det fåmælte er berre uttrykk for ei indre visse om at ein treng ikkje bruka mange ord når ein har kunnskap og er sikker på noko. Er det fåmælte kombinert med ein litt reservert, beskjeden framtoning, ja, då finn eg grunn til å verta ekstra interessert i vedkomande. Likevel, representantar for det smålåtne og fåmælte folkeslaget ser ut til å verta eit stendig minkande mindretal. I alle fall kan observasjonar frå mitt eige, avgrensa univers tyda på det.

I ei tid der alle skal framheva seg sjølve i tide og utide, aller helst skina på ei scene eller i andre offentlege samanhengar, er det ikkje stor plass til dei som heller vil halda seg litt i bakgrunnen. Det er lite rom for å vera litt tvilande og undrande til eigen kompetanse og kapasitet. Det høver dårleg når det er dei sjølvsikre vinnarane som er ideala, og som skal telja med i samfunnet. Sit nokon i eit jobb-intervju og viser seg litt beskjeden og tvilande, er det nok små sjansar for å koma vidare. Derimot ser det ut til at den småbrautande og offensive typen kan koma seg fram. Kanskje er det slik at mange ikkje ser samanhengen mellom det å vera tvilande og det å kunna reflektera, ha evne til tvisyn og dermed kunna resonnera seg fram til synspunkt og standpunkt. Den sjølvsentrerte og sjølvsikre er overtydd om at han/ho alltid har rett og veit best. Slik må det vel verta når alle skal vera vinnarar til kvar tid og passa på å marknadsføra seg som suverene i nær sagt alle samanhengar.

Ja då, eg veit at det finst fåmælte personar som også kan verka tverre og mutte. Og ja, ein kan verta so beskjeden og smålåten at det kan verka som om dei ynskjer seg bort frå det meste. Likevel, eg saknar stundom litt meir godhug for den beskjedne og smålåtne mennesketypen. Den som utan blygsel kan seia at nei, eg veit ikkje, eg er usikker, eller at eg må undersøkja dette meir, før eg vil seia noko. Det er meir tillitsvekkjande enn å høyra på den som ikkje ser grenser for eigen kompetanse og kunnskap.

Det er nok mykje som vitnar om at eg vaks opp i førre tusen-året.

Fåmælt

Å bruka få ord for å uttrykkja noko fornuftig og meiningsfullt, kan ofte vera vanskeleg. I grunnen er det svært vanskeleg. Ingenting er lettare enn å dura i veg, ausa orda oppå kvarandre i von om at når ordmengda er stor, må det vera noko som når fram. Slik er det nok ikkje. Det er den godt tilhogne bodskapen som når fram, den som bruker dei få orda som trengst for å bera fram, understreka og markera meiningsinnhaldet.

Det er få som har evne til å vera fåmælte på ein god måte, ser det ut til. Olav H. Hauge kunne vera ein meister i å opna opp verda på ein fåmælt måte. Eit praktsykke i så måte er diktet om Osamannen, der sluttreplikken frå Osamannen (og tittelen på diktet) kunne ha vore overskrifta på eit politisk partiprogram. «So gjer ein annan mann ei beine då, sa Osamannen og skauv ifrå». (So heldige er me nok ikkje med politiske parti for tida. Glattpolerte formuleringar, eller i beste fall parafrasering over det sjølvsagde, ser ut til å vera regelen. Kanskje får me berre dei programformuleringane me fortener.)

Fåmælte personar, derimot, står ikkje alltid like høgt i kurs som fyndige og fåmælte replikkar eller dikt. I tekstutvalet til Norsk ordbok, det sokalla «korpus», opptrer fåmælt ofte i lag med adjektiv som stille, tilknappa, tverr, tankefull, lågmælt, eller andre eigenskapar som me ikkje utan vidare set pris på hjå dei me omgåst med. Då eg vaks opp, fekk me innprenta i oss at me ikkje skulle prata i utrengsmål. Og innimellom vert hardingane framstilte som eksemplar av manneætta som sparar på to ting: ord og pengar.

Det er vel kanskje slik at det krevst god kjemi og samkvem over lang tid før ein kan læra seg å setja pris på fåmælte personar. Eg veit at det går, men eg lagar inga liste med namn. Og å ha nokon å teia saman med ser eg på som ein livskvalitet.

Det ser ut til at det fåmælte er lettast å setja pris på i skriven form. Her ei lita soge frå serien «Folk or gamal tid» av Halldor O. Opedal. Det er om ein kar som budde på Aksnes i Kvam. (Eg har normalisert språket litt, slik at ikkje-hardingar og ny-hardingar òg kan forstå). «Han Viking bruka ikkje mange uturvande ord. Alt han sa, var stutt og stempla… Ho mor møtte han ein gong, og so spurde ho korleis Madli, kona hans, levde. ‘Vesal. Ligg ein dag. Oppe neste.'»

Meir skal det ikkje til.