Kategoriarkiv: Hardanger-minne

Perfekte spelefingrar

1 svar

Eg vil kalla han Lars; kanskje var det namnet hans også. Han budde på aldersheimen, eller gamleheimen som det heitte på den tid, sjølv om han ikkje var so gamal. Han klarte seg ikkje heilt på eiga hand, og i min barndom var gamleheimen einaste alternativet, med mindre sinnsjukehusa vart rekna som ein meir høveleg tilhaldsstad. Lars var snill, men svært underleg, tykte me borna. Han var musikalsk og song ofte til oss, gjerne litt grove viser, som me visste at me ikkje burde høyra på.

Lars kunne spela hardingfele, og sjølv meinte han at han var ein storspelar. Han var heilt på styr for å halda spelefingrane heilt perfekte. Difor brukte han ikkje nevane sine. Han kunne ikkje risikera å skada dei framifrå spelefingrane sine med vanlege arbeidsoppgåver. Han gjekk med ballar av tøy inne i nevane for å halda fingrane mjuke, eller kanskje var det for å spara dei. Det var ikkje so godt å forstå for oss andre, som ikkje forstod oss på speling og spelefingrar.

Lars hadde eit rom som vende oppover mot den vegen som me borna og alle andre gjekk på. Det var godt innsyn til alle romma på oppsida av gamleheimen. Ein gong såg eg Lars eta middag. Han hadde fått servert fiskebollar i kvit saus. Det var ei stor utfordring for han å eta utan å bruka nevane. Han fekk personalet til å setja middagstallerken i vindaugskarmen. So stilte han seg opp framfor vindauga, la nevane på ryggen medan han bøygde seg ned til tallerken, lepja i seg fiskebollar, saus og poteter. Litt av eit syn for ein ung gut! Ferdig med måltidet, hadde Lars heile andletet fullt av kvit saus. Då gnika han andletet mot vindaugsruta og mot vindaugskarmen for å få av det grøvste av den kvite sausen. Måltidet var over, og han la seg på senga for å kvila middag.

Kvar gong eg les om personar som er meir enn vanleg opptekne av å ha perfekte kroppar, tenkjer eg på Lars som var sjukleg oppteken av spelefingrane sine. Lars ville ha vore like underleg i dag som han var på 1950-talet. Å nekta å bruka nevane ville ha gjort han like hjelpelaus i dag som den gongen og ville ha vorte rekna som like sjukeleg. Vonlegvis hadde han fått anna oppfølging i dag enn det han fekk den gongen.

I dag er det likevel meir vanleg og meir akseptert å vera opptekne av det perfekte. Me opererer oss og bruker kjemiske produkt for å få perfekte kroppar. Slik sett var kanskje fiskebolle-etinga til Lars eit ufarleg uttrykk, i alle fall samanlikna med kirurgiske inngrep og kjemikaliebruk. Han gjorde ingen ting med kroppen sin, han berre nekta å bruka nevane. Hadde Lars brukt nevane sine so nokolunde normalt og heller brukt kjemikalia eller operasjon for å få perfekte spelefingrar, ville han ha vore som mange andre i vår tid. Eit tilleggskrav måtte Lars likevel ha oppfylt i vår tid: han måtte ha hatt godt med pengar. Det hadde han ikkje den gongen, det ville han knapt ha hatt i dag heller.

Skulenostalgi

Legg igjen en kommentar

No vil eg dela nokre blankpussa minne frå den tida eg gjekk i barneskulen sjølv, midt i det førre hundreåret. Enno kan eg hugsa den vesle sitringa før me starta skuleåret. Det var alltid spennande kva dagar me skulle gå. På barneskulen gjekk me annankvar dag . Måndag-onsdag-fredag var min favoritt, då hadde eg laurdagen fri. Fridagane var leksedagar og arbeidsdagar, i alle fall for dei som kom frå gardar. Elles var spenningsmomenta i grunnen avgrensa. Me visste kva lærar me skulle ha: «prestafruo» i småskulen og «Helge klokkar» i storskulen. Annakvart år gjekk me i lag med elevane som var fødde året før oss. Dei skuleåra var nok ekstra hendingsrike. Ei hende gong kom nye elevar i klassen. Tilflytte lærarar på folkehøgskulen på Hordatun eller sorenskrivarfullmektigar sytte for det.

Fyrste gongen eg lærte at ein skuletime skulle vara i 45 minutt, var då eg byrja på realskulen. På barneskulen hadde me ein fleksibel omgang med time-omgrepet. Spesielt i storskulen hende det at me i alle fall hadde to skuletimar i eitt når temaet var interessant, og læraren var engasjert. Det kunne vera i rekningstimane, i norsktimane eller sogetimane. Det var nok ulikt syn på kor kjekt det var med dei lange «timane». Sjølv høyrde eg til dei som tykte det kunne vera stas. Det var noko ekstra med kjensla av å læra slikt som kunne brukast til noko, anten det var i norsk- eller rekningstimane. Dette å forstå setningsanalyse eller praktisk rekning kunne rett og slett vera morosamt.

Eg hugsar enno den levande framstillinga av parlamentarismestriden mellom Venstre og Høgre med høgdepunktet i 1884. Eg trur ikkje det vart rekruttert mange veljarar til Høgre då dette var tema i undervisninga. Venstre-sympatien låg tjukt utanpå læraren.

Elles er den dominerande kjensla at tida i barnskulen jamt over var grei. Rettnok kunne eg kvi meg litt til sløydtimane, fordi læraren kunne vera litt kvass i ordbruken, av og til. Men elles var det ingen høge toppar eller djupe bylgjedalar. Livet vårt utfalda seg i eit lite bygdesamfunn. Me borna var trygge på kvarandre, og me visste kvar me hadde lærarane. I fritida meiner eg å hugsa at aktivitetsnivået var høgt der me borna sjølve stod for planlegging og gjennomføring, for å bruka moderne prosjektterminologi.

Medan eg skriv desse linene, slår det meg at det skuletida står fram som god, rett og slett. Slik sett er det eigenleg ikkje noko å skriva om. Manglande dramatikk og skortande innestengde kjensler av å vera utanfor fortener eigenleg ikkje å skrivast om. Den vanlege og jamne kvardagen berre var der. Han skapte korkje traumar eller kjensler av å oppleva urettferd og andre sjelspåfreistingar som kan vera grobotn for gripande forteljingar i ettertid. Eg var nok eit barn som treivst godt med tydelege rutinar, struktur og god disiplin i klasserommet. I tillegg fekk me klåre tilbakemeldingar på det me gjorde. Somme ekspertar der ute kan sikkert analysera dette harmoniske minnebiletet som nostalgisk etterpåkonstruksjon. Kan så vera, men eg lever godt med minna mine. Og sannsynlegvis var nok skulekvardagen i barneskulen i Lofthus-bygda på 1950-talet meir mangfaldig enn det minnet mitt har fanga opp.

Var skulen i mi tid betre enn det barneborna våre opplever i dag? Det kan eg ikkje svara på. Eigenleg er spørsmålet feil. Institusjonar som skulen både avspeglar og påverkar samtidssamfunnet. Dette samspelet er og skal vera konstant i endring. Det gjev difor lita meining å blinka ut enkeltelement i den gamle skulekvardagen og hevda at dei representerer allmenngyldige løysingar for all framtid. Skulen bør sikkert endrast på fleire måtar, men ikkje med tilvising til slik det var før. Løysingane må ta utgangspunkt i samtida. Når det er sagt, må eg vedgå at eg er glad eg gjekk på barneskulen på 1950-talet og ikkje i dag. Det er nok normalt for besteforeldregenerasjonen.