Kategoriarkiv: Hardanger-minne

Skuleveska

Legg igjen en kommentar

Eg har henne enno, skuleveska i brunt, ruglete skinn, laga av Lars i Kikjen, eller Lars Helleland, som han heitte. Han var skomakar og var fast tilverkar av sko, vesker, vanlege belte og bunadsbelte. Eg hugsar også beksaumsskorne som han laga til meg til skibruk. Dei var også i brunt lêr, skikkeleg randsydde og med tverrgåande lêrreimar på kvar sko i tillegg til vanleg snøring.

Skuleveska må eg ha fått då eg byrja på framhaldsskulen. Ho står no i eit kott; eg har aldri hatt hjarta til å kvitta meg denne veska. Det er eg glad for no. Ho har eitt stort rom, der det var plass til skulebøkene og pennalhus. På utsida er det påsydd to lommer. Der hadde eg passar og linjalar. Veska fylgde meg gjennom realskule, gymnas og universitet. Komen i arbeid, lét eg veska vika for ei ny og større dokumentmappe – i skai. Somme av oss har nok altfor lett å gje etter for motar. Både dokumentmappa i skai og seinare vesker eg har brukt, har forsvunne ut av livet mitt, slik forbrukarsamfunnet vil at det skal vera.

Denne enkle veska har sjølvsagt sterke nostalgiske overtonar for meg. Ho var fast fylgjesvein i dei viktige åra då det å tileigna seg kunnskap tok mesteparten av tida. Viktigare likevel er at ho eksisterer som eit vitnemål frå ei tid då gjenstandar vart laga for å vara. Veska vitnar om ei tid der handverkarar sette æra si i å laga solide produkt. Dei skulle vera enkle og funksjonelle, og so skulle dei vara. Eg hugsar enno korleis Lars sat ved skomakarbordet eller ved symaskina og arbeidde. Verkstaden anga av lim, lêr og bek. Hendene visste kva dei skulle gjera. Det såg ut til at alle rørslene gjekk so leikande lett, anten han plugga sko eller skar til lêrbitar. Desse sjølvsagde og lette handrørslene fortalde oss som såg på, at han Lars hadde godt handalag. Seinare har eg sett også andre handverkarar ha godt handalag.

Godt handalag er ein kvalitet som ikkje er so høgt verdsett lenger. Praktisk kunnskap som ikkje kan lærast i bøker, vert ikkje sett på som viktig kunnskap lenger. Bokkunnskapen er for store delar av samfunnet vårt den kunnskapen som vert rekna som viktig. På den måten taper me ei svært viktig side av det kunnskapsmangfaldet som kvart samfunn treng for å kunna utvikla seg. Me har vorte eit samfunn der me dyrkar kunnskap om tilværet, medan kunnskap i å gjera noko praktisk, vert rekna som mindre viktig. Sjølvsagt er dette sett litt på spissen, men me omgjev oss med eit kunnskapsomgrep som i altfor stor monn legg vekt på den teoretiske kunnskapen. Praktisk kunnskap er undervurdert, ikkje minst i skuleverket.

Som tre-neve har eg eigenleg vunne på at samfunnet har vurdert so høgt den type kunnskapen som me tre-nevar har kunna tileigna oss, nemleg  teoretisk kunnskap. Om det har vore godt for samfunnet, er meir tvilsamt. Kanskje skulle eg ta i bruk att den gamle skuleveska mi. Det er plass til både berbar PC, nettbrett og nødvendige kablar. Det er sikkert plass til ei vanleg skriveblokk òg. Med den gamle skuleveska i handa kan eg stendig minnast om at me burde ha større respekt for godt handalag og gode handverksprodukt som kan vara lenge.

Opptaksprøven

2 svar

Sjølv om mykje i livet er tilfeldig, er det nokre hendingar som kanskje meir enn andre gjev retning og innhald i livet. For min eigen del trur eg nok at det å klara opptaksprøven til statsrealskulen i Øystese tidleg på 1960-talet fekk mykje å seia for det som hende seinare. Den gongen var det ikkje slik at alle gjekk vidare med skulegang etter avslutta barneskule og framhaldsskule. Somme gjekk tidleg ut i arbeid, andre gjekk på yrkesskular, somme på handelsskular og atter andre søkte seg til realskular. Ungdomsskule i den meininga me kjenner i dag, var det berre nokre få stader, og då som prøveordning.

For oss i Lofthus-bygda var det to alternativ for å gå på realskulen. Geografisk sokna me til realskulen i Odda, men mange av oss ville prøva oss i Øystese. Der gjorde ein seg ferdig med realskulen på to år; Odda hadde normaltida på tre år. I Øystese var det stor søknad frå heile Hordaland og nordre delen av Rogaland, stundom også frå Hallingdal. Det innebar at me som ville dit, måtte gjennom ein opptaksprøve, der dei med best resultat kom inn.

Opptaksprøven vart halden straks etter jonsok og gjekk over fleire dagar. Eg hugsar det godt. Prøvane starta ein måndag, og me måtte vera på plass sundag ettermiddag/kveld. Eg hadde spelt til jonsokdans to netter på rad før eg tidleg sundag ettermiddag reiste med ferje og buss til Øystese. Eg var heller trøytt då eg kom dit i kveldinga. Lærarar tok i mot oss og viste oss dit me skulle bu. Eg hamna saman med fire-fem andre gutar på eit rom i annekset på det som den gongen var Øystese pensjonat. Me var nok spente alle saman, og det var ikkje mykje leven på rommet den kvelden. Me visste at det var 220 ungdomar som skulle tevla om 90 plassar.

Måndag morgon møtte me opp på skulen og vart samla i gymnastikksalen, der me stod tettpakka alle 220. Rektor Ludvig Holmaas skulle informera oss om kva me skulle gjera. Kanskje var det namneopprop også, det kan eg ikkje hugsa. Men det gjekk ikkje mange minuttar før me høyrde ein dunk; ein av ungdomane hadde svima av. Det kom vaksne og tok seg av vedkomande, og rektor starta på nytt. Han hadde knapt sagt to setningar før det sa dunk på nytt: ein ny ungdom hadde fått nok. Ny aksjon for å få liv i den som hadde uvita. Då bad rektor oss setja oss ned, slik at han kunne få fullføra informasjonsøkta si.

Det var nok ikkje berre eg som tykte dette var ein sterk start på den fyrste prøvedagen, då me skulle skriva norsk stil. Oppgåvene hugsar eg ingenting av. Tysdagen var det rekneprøve. Eg må ha tykt at oppgåvene var lette, fordi eg eg vart tidleg ferdig. Medan eg stod på plassen utanfor skulebygningen, stakk ein kar hovudet ut eit vindauga og lurte på om eg alt var ferdig. Eg kunne ikkje nekta for det. So spurte han om namnet, og me prata litt om kven andre som kom frå Lofthus-bygda. Det var det fyrste møtet med Nils Årekol, som i alle åra han arbeidde ved skulen, var ein viktig person for svært mange av dei elevane som i to eller fem år budde på hybel i Øystese.

Dei andre prøvedagane med norsk grammatikk, historie, geografi og naturfag gjekk sin gang. Dei siste kveldane vart nok stemninga litt lettare mellom oss ungdomane då me møttest. Eg hugsar at eg var imponert over nokre lokale bygdegutar som kom på motorsyklar og inviterte jenter med på tur. Korkje motorsykkel eller jenteinvitasjonar låg innanfor «mulighetsrommet» mitt på den tida, for å bruka moderne prosjektterminologi. Ferda gjekk heim til Lofthus torsdag ettermiddag. Det venta sommararbeid på Handelslaget, der eg skulle selja bensin og elles vera butikkdreng.

Nokre veker seinare låg det eit brev frå Øystese statsrealskule og gymnas og venta på meg. Eg var mellom dei heldige. I slutten av august same året, tre dagar etter konfirmasjon og ein månad før eg fylte 15 år, tok eg med meg reisevesker og nokre kartongar til Øystese, der eg skulle koma til å bu dei neste fem åra. Med meg hadde eg ein sum pengar som skulle brukast til hybelleige, skulebøker og mat. Alle var me i same båt: 14-15-åringar som skulle klara seg sjølve. Dei åra vart formande for mange av oss. Der og då opplevde eg åra som gode og meiningsfulle. I ettertid har den positive opplevinga vorte endå sterkare. Det er slik nostalgiske mekanismar fungerer, og takk for det!