Kategoriarkiv: Hardanger-minne

Fjernsynsafari i eigen fjord

1 svar

P1000016_cr-bEg må berre vedgå det: eg sat og såg på då NRKs sommarbåt gjekk fjordalangs i Hardanger. Eigenleg var det fyrste gongen eg har site midtfjords so lang strekkje i eigne fjordarmar. Til vanleg sit eg i bil som førar og har meir enn nok med å finna ut korleis ein skal koma seg fram på smal og svingete veg. I alle fall gjeld det på austsida av Sørfjorden. På vestsida er det mykje betre, men so har nokre hovud, som må vera kloke på ein merkeleg måte, funne ut at ferjesambandet mellom Utne og Kvandal skal reduserast. På den måten får dei mange fleire til å køyra den dårlege vegen på austsida. Dei må kanskje tru at ynsket om å køyra over Hardangerbrua er so sterkt at dei toler den dårlege austsidevegen samstundes som dei må betala i dyre dommar for å koma seg over på Oksen-halvøya. Vegplanlegging i Hardanger har eg aldri forstått, og langt mindre no når eg er trygt internert i innlandet, litt i utkanten av det området der firfeltshysteriet rår.

Men attende til sommarbåten. Eg fann ut at det var utruleg praktisk å sitja framfor fjernsynet. Ikkje nødvendig å snu hovudet ein einaste gong, slik ein må gjera når ein sit i båt på fjorden. Her kunne eg sjå rett fram heile tida, utan å få vondt i nakken. Det var mange kamera som viste begge sidene av fjorden i tillegg til utsyn både framover og bakover. Storarta! Der steig det fram det eine landemerket etter det andre. Børvehovden – det mest markante landemerket i Sørfjorden. Eg kjem i hug den fyrste landkunneboka eg hadde på folkeskulen; det heiter vel geografi no. Det fyrste biletet i boka viste kyrkja i Ullensvang og Børvehovden. I mange år var eg overtydd om at sidan dette biletet stod fremst i landkunneboka, måtte Ullensvang og Sørfjorden vera den finaste staden på jorda, meir som sentrum i verda. Seinare har eg nok møtt motbør mot eit slikt syn, men inst inne trur eg på det den dag i dag, sjølv om eg ikkje seier det til nokon.

Akkurat då båten skulle svinga inn til Utne, der eg hadde åtte gode år på Hardanger folkemuseum, kom den lagnadstunge meldinga på skjermen at båten var utanfor dekningsområdet. Heldigvis varte det ikkje so lenge. Likevel var det ei påminning om at Utne, denne fagre staden, ligg nok litt utanfor allfarveg, når programmeringsutgangspunktet ligg i Oslo. I alle fall, medan båten nærma seg Utne, kunne eg tenkja attende på spennande museumsår. Eg var heldig og fekk vera der då økonomien var god. Når eg tenkjer nærare etter, var eg alltid heldig på det feltet. Eg fekk oppleva museumsinstitusjonar med god økonomi. Det er lenge sidan eg har møtt museumsfolk som uttrykkjer seg slik.

Slik sat eg og lét minna rulla over den indre radarskjermen. Frå båten såg eg eit lite glimt av det huset der eg vaks opp, i Hedlandshagen. Ombygt, men likevel attkjennande. Slekta bur der framleis. Sanneleg såg eg ungdomshuset, der eg møtte den fyrste kjærasten min. Innimellom minnebileta såg eg mange kjenningar som vinka og hoppa på land. Dei oppførde seg som vårkåte kalvar. Kva gjer ein ikkje i von om å vera til pynt i fjernsynsruta nokre sekund!

Det heile var ein sann attkjenningssvir der sommarbåten tok seg fram i den delen av landet som har vore med på å skapa ein del av den nasjonalromantiske dimensjonen som landet og turistnæringa har brukt dei seinaste 150 åra. Høgdepunktet var sjølvsagt Ulvik og Lars Sponheim som med velkjend, allfaderleg pondus proklamerte at Ulvik er perlo i Hardanger. Rette ord i beste sendetid; det høver framifrå å ha ei perle mellom diamantane i Hardanger.

Mjølkespanna i Øystese sentrum

2 svar
Øystese sentrum 2

Raud pil viser meieriutsalet i Øystese, slik det var tidleg på 1960-talet. Foto frå Facebook-gruppa Gamle bilete frå Kvam.

Den som tidleg på 1960-talet gjekk eller køyrde gjennom Øystese sentrum haust, vinter og vår, kunne ikkje unngå å sjå ei samling små spann som om kvardagane stod utanfor ein låg, avlang bygning som låg langs vegen, ikkje langt frå kyrkja, sjå foto. Bygningen var ikkje noko arkitektonisk praktstykke, berre ein klosse i betong.

Kvardagsmorgonane kunne ein også sjå at ungdomar sette frå seg mjølkespanna på veg til realskulen og gymnaset på Rossvoll. Etter skuletid henta ungdomane kvart sitt spann, gjekk inn i den avlange betongklossen av ein bygning og kjøpte seg mjølk, før dei gjekk heim på hyblane. Bygningen var nemleg eit utsal for Øystese meieri. Spannsamlinga fortalde rett og slett om praktisk tenkjande ungdomar som sette mjølkespanna frå seg om morgonane, slik at dei slapp ta dei med seg på skulen.

Eg hugsar enno dei gongane det kom postpakke frå mor. Då var det ekstra spennande å koma heim på hybelen med nytappa mjølk og ei von om at pakken heimanfrå inneheldt ei eplekake eller fyrstekake. Det vart ein del hybelfeststunder på den måten. Eg var elles ikkje verre faren enn at eg av og til stakk innom bakeriet på veg heim og sikra meg bringebærsnittar.

Dei fleste av elevane på realskulen og gymnaset budde på hybel. Sjølv flytte eg på hybel ein månad før eg fylte 15 år, og mange medelevar var i same situasjonen. Ingen tykte dette var noko spesielt. Det var slik livet var for ungdomar som var heldige å koma inn på realskule og gymnas. Mange av oss reiste heim berre nokre gonger i månaden, og då berre frå laurdag til sundag. Laurdag var skuledag til liks med andre dagar.

I dag høyrer det med til unntaka at ungdomar på 14-15 år flytter heimanfrå på hybel. No er det vel meir vanleg at avkjømet vert buande heime til dei fyller både 25 og 30 år. Eg lever enno i den trua at det tidlege hybellivet gjorde oss sjølvstendige. Me måtte kort og godt ta ansvar for alle oppgåvene som måtte løysast for å klara kvardagane. Ikkje slik å forstå at det var særleg problematisk. Me var alle i same bås, og me kunne hjelpa kvarandre om det var nødvendig. I tillegg hadde me eit lærarkollegium som hadde omsut for oss, òg utanfor skuletida.

Samlinga av mjølkespann utanfor meieriutsalet i Øystese sentrum kan på mange måtar stå som ein enkel illustrasjon på ungdomar som fann løysingar på dei fleste praktiske gjeremåla. Det er ikkje sikkert at Mattilsynet av i dag hadde godkjent reinhaldet av spanna, for ikkje å nemna at spanna stod rett ved riksvegen i mange timar før dei vart tekne i bruk. Når det regna, hende det nok at bilane hadde skvetta sandblanda vatn frå vegbanen utanpå spanna når me henta dei. Men pytt, pytt, det gjekk bra so lenge loka på spanna var skikkeleg påsette. Me fekk den mjølka me skulle ha, me vart vaksne, fekk oss utdanning og arbeid og kan sjå attende på ungdomstida gjennom nostalgiske filter. «Det naudar ikkje,» som far brukte å seia.