Kategoriarkiv: Hardanger-minne

Den gong frukttrea hadde sjel

2 svar

Kvar gong eg kjem til Hardanger og ser dei store frukthagane i Sørfjorden, vert eg imponert over korleis næringa har utvikla seg frå barne- og ungdomstida mi, Dei snorrette geledda med frukttre vitnar om effektiv drift, der stell og innhausting skal kunna utførast på ein enkel måte. Samstundes får dei stramme rekkjene av frukttre meg til å tenkja på nord-koreanske militærparadar; alle trea like store, alle med same utrykket, osande av ekstrem effektivitet. Då tenkjer eg attende på dei gamle, store frukttrea som vaks i hagane i Lofthus-bygda i barndomen min.  Dei var store og ruvande. Kvart tre hadde sine kjennemerke, var som eigne individ å rekna, og somme av dei hadde eigne namn. Eg vert meir og meir sikker på at desse store trea hadde sjel.

Ta til dømes Turkestovetreet på Egils-bruket. Det var eit ypparleg kjøttmorelltre; det bar godt kvart år. Varmen frå skifertaket på turkestova gjorde at morellene var tidlege, og tidlege moreller var godt for fruktdyrkaren. Det gav god pris. Eg hugsar godt at den fyrste arbeidsdagen min som hentar fekk eg prøva meg i dette treet. Me skulle sortera morellene i stigen, dvs. kasta dei dårlege og leggja dei gode i laupen. Det var fint vêr og hentinga gjekk lett. Då arbeidsdagen var slutt, hadde eg henta ni kassar à 8 kilo. Arbeidskameraten min, ein vaksen bygdegut, hadde henta 11 kassar. Me var i grunnen litt imponerte begge to. Det var nok den einaste gongen eg henta so mange kassar moreller på éin arbeidsdag. Det var berre eitt turkestovetre.

På Nybrot, det vesle stykket til besten og besto, hadde me eit stort morelltre  av sorten Wederske, eller «verders» som lokalnemninga var. Treet var ruvande og godt å klatra i. Straks bæra rodna i toppen på treet, klatra eg opp. Eg hadde i grunnen ikkje lov til å eta so mykje direkte frå trea. Morellene skulle hentast og seljast. Dei gav litt ekstra pengar som skulle gå til å byggja nytt hus på Nybrot. Men det vart likevel mange stunder i toppen på «verders»-treet, der eg kunne sitja og sjå på folk som gjekk og sykla forbi på vegen, utan at dei fekk auga på meg. Herleg fridom med søte moreller i munnen!

Desse store tre-individa utfordra oss hentarane på mange måtar. Me måtte læra oss korleis me skulle «angripa» kvart av dei store trea med lange trestigar når dei skulle hentast. Me såg oss ut greinene der me kunne støtta opp stigane utan at det var fårleg. Det var viktig å setja stigen slik at me kunne nå mest mogeleg frå kvart stigeoppsett. Mange stader måtte me staga opp stigane, dvs. me sette eit jarnspett i jorda, der me festa eitt tau som heldt stigen på plass i treet. Far lærte meg å festa meg i stigen med føtene slik at eg kunne plukka, eller pitla som me sa, med begge hendene. Og so måtte me læra oss å balansera høge stigar, der me skulle flytta dei rundt trea. I dag trengst det berre små gardintrapper. Ingen lærer å balansera høge stigar lenger.

I bløminga var dei store trea massive blomeberg med ein ange som kunne få nokon kvar til å verta ørne. Epleblomen var den beste i so måte. Somme stader langs gamlevegen mellom Lofthus og Ernes kunne trea danna reine tunellar av blømande epletre. Berre tenk deg seine vårkveldar då svermande ungdom gjekk i denne blomeangen, rusa både på blomeduft og seg sjølve. Somme gonger tenkte dei nok på framtida som ei bløming i Hardanger. Eg er sikker på at dei store trea smilte lurt gjennom blomeprakta medan dei tenkte sitt. Dei var nok mest opptekne av at om nokre månader var det haustingstid. God bløming gav ofte bod om rik frukthaust.

Dei små mennene på Geithus

Legg igjen en kommentar

Dei fleste av oss har vel i barndomen sagt eit eller anna som har fylgt oss seinare i livet. Tittelen på denne teksten er noko eg opplevde sommaren før eg vart 5 år. Det hadde seg slik at sommaren 1951 ville far ta oss med på ein bilferie. Han hadde arbeidd som drosje- og buss-sjåfør før han begynte i det som seinare skulle verta Rikstrygdeverket. Han likte å køyra bil, men disponerte ingen sjølv på den tida. Det var rasjonering på bilar. Dessutan skulle han og mor spara pengar til eit nytt hus på Nybrot, der han hadde barndomsheimen sin. Det ordna seg likevel med bil. Han fekk låna ei varevogn av ein gardbrukar. Yngste syster mi måtte vera heime med ei moster, medan mor, far, ei yngre syster og eg drog i veg på biltur. Ein kan trygt seia at det var ein lågbudsjett-tur. Me fire sov i bilen. Maten vart laga på primus på stoppeplassar langs vegen. Sannsynlegvis kjøpte far noko mat i butikkar langs ruta, slikt som ikkje kunne stå seg i ein varm bil. Eg er ikkje heilt sikker, men trur at heile turen kunne vara 4-5 dagar.

Nokre minne er sterkare enn dei andre. Eitt er dei små mennene på Geithus, der me hadde ein stopp langs vegen. På ein fotballbane eit stykke i frå vart det spelt fotball. Det var fyrste gongen eg hadde sett nokon spela fotball. Det merkelege var at spelarane var vaksne, men små menn som leika seg med ein liten ball. Dei sparka til og med ballen høgt opp i lufta. Oppvaksen i bakkane i Hedlandshagen, der me såg over fjorden til Jåstad og Velure, hadde eg inga trening i å vurdera avstand i eit ope og langstrekt landskap. Difor opplevde eg desse fotballspelarane som små menn. Då eg kom heim, må eg nok ha fortalt levande om det eg såg på Geithus, for rett som det var, fekk eg høyra att soga om dei fotballspelande små mennene på Geithus.

To andre minne har sett seg fast frå denne enkle bilturen. I Hallingdal stoppa me for ein matpause. Det var regnvêr, men eg gjekk utanfor bilen og oppdaga plutseleg ei kolonne med motorsyklar. Oppå sat det personar i svarte køyredressar, store briller og polstra hjelmar av den gamle typen. Slike framtoningar verka nok litt skumle på ein forsiktig smågut.

Det siste minnet frå turen er eit besøk på Maihaugen. Eg hadde fått ei lita tromme, og den gjekk eg og slo på medan me vandra ut på området mellom dei gamle husa. Me var med på ei omvising i dei gamle husa, men det gjekk ikkje lenge før mor måtte ta meg med ut att. Det var myrkt og skummelt i dei gamle husa. Sannsynlegvis ville eg dessutan heller slå på tromma enn å høyra om korleis Anders Sandvig hadde bygt opp Maihaugen, og korleis det var å leva i husa «i gamle dagar». Trettifire år seinare verka ikkje Maihaugen å vera so skummel, likevel.

Ein enkel bilferie for 65 år sidan. Små og enkle glimt som illustrerer omfattande endringar sidan den gong. LIkefullt inneheld desse tre minna kjernen i det å reisa på ferie: å gjera noko annleis, oppleva nye, kanskje litt skumle ting, og til slutt ha noko å fortelja om når ein kjem heim. Meir skal det i grunnen ikkje til. Og opplevingsverdien av små menn på Geithus skal ikkje undervurderast.